Om Kommunerangeringa

Kommunerangeringa er ei rangering av klimarisiko i alle norske kommunar. Analysane er gjort både for alle kommunane i heile landet samla, og i nokre meir djuptgåande regionale analysar.

Vi nyttar oss av FNs klimapanel (IPCC) sitt rammeverk for å analysere klimarisiko. Dette rammeverket er sett saman av fire faktorar: Klimafare (Hazard), Sårbarheit (Vulnerability), Eksponering (Exposure) og Respons (Response). Kvart av "propellane" i figuren innverkar på klimarisiko. Om ein eller fleire av desse endrar seg, så endrar òg klimarisikoen seg. Det er altså samspelet mellom desse faktorane, og ikkje berre den einsidige verknaden av at klimaet endrar seg, som avgjer klimarisikoen i samfunnet. Klimafare, sårbarheit, eksponering og respons er kompliserte omgrep som kan opne for ulik tolking. Vi forstår omgrepa slik:

Klimafare er endringar i klimafaktorar (f.eks. nedbør) og dei direkte konsekvensane av dette (f.eks. flom).
Sårbarheit er ein ibuande disposisjon til å bli negativt råka. Sårbarheit omfattar ein rekke variablar som følsemd eller motakelegheit for skade og manglande evne til å handtere og tilpasse seg.
Eksponering er at menneske, tenester, ressursar, infrastruktur, eigendelar og meir oppheld seg på plassar som kan bli negativt ramma (som f.eks. eit hus innanfor ei flaumsone).
Respons er tiltak for å redusere klimarisiko (klimatilpassing) og tiltak for å redusere klimafaren (redusere klimagassutslepp samt fange og lagre karbon) og omfattar både vellykka og mislykka tilpassingar.

Meir om indikatorsetta

For å operasjonalisere desse omgrepa har vi laga indikatorar. Her er det verdt å merke seg at indikatorane ikkje vil kunne dekke alle tenkelege aspektar ved påverknaden, og alltid vil vere ei forenkling. Det vil vere store variasjonar på tvers av geografiske område både når det gjeld klimafare, klimasårbarheit, eksponering og respons, og det er derfor viktig å ha eit bilde av kor i landet ulike utfordringar eksisterer i dag eller kan førekomme i framtida. Dei nyaste rangeringane (Kommunerangeringa 2024 og regionsanalysa for Troms) bruker vi fire indikatorar for å representere ulike typar klimafare, fire indikatorar for å representere klimasårbarheit, fem indikatorar for å representere eksponering for negative verknadar av klimaendringar og fire indikatorar for å representere respons (klimatilpassing).

I diagramma er indikatorane for fare, eksponering og sårbarheit slått saman til det vi kallar 'påverknad'. Her har vi brukt gjennomsnittsverdiar. Dette er den horisontale x-aksen i diagrammet. Diagrammet viser kommunane sin respons langs den vertikale y-aksen. Kvar sirkel i diagrammet representerer ein kommune. Gjennom å teikne linjer i diagrammet for gjennomsnittsverdiane for påverknad og respons, blir kvar kommune plassert i ein av fire firkantar:

Grøne kommunar (øvst til venstre): Kommunar som er mindre utsett, men som har gjort ein større innsats enn gjennomsnittskommunen for å tilpasse seg klimaendringane.
Gule kommunar (øvst til høgre): Kommunar som er meir utsett, men som har gjort ein større innsats enn gjennomsnittskommunen for å tilpasse seg klimaendringane.
Grå kommunar (nedst til venstre). Kommunar som er mindre utsett, og som har gjort ein mindre innsats enn gjennomsnittskommunen for å tilpasse seg klimaendringar.
Røde kommunar (nedst til høgre). Dette er kommunar som er meir utsett, og som har gjort ein mindre innsats enn gjennomsnittskommunen for å tilpasse seg klimaendringar.

Tidsperiode

Vi har utvikla eit indikatorsett for tre periodar: ei historisk periode (2000), nær framtid (2050) og fjern framtid (2100). Desse stemmer overeins med Norsk Klimaservicesenter sine klimaparameter for ein referanseperiode (1971 - 2000), for nær framtid (2031-2060) og for fjern framtid (2071-2100). Samfunnscenarioa brukar vi for å vise korleis klimaet (fare) og samfunnet (eksponering og sårbarheit) endrar seg i framtida. Vi har brukt dei same tidsintervalla for eigne framskrivingar av indikatorar for klimasårbarheit og eksponering, men bruker dei same indikatorane for fjern framtid som for nær framtid. For respons (klimatilpassing) har vi derimot brukt indikatorar som skildrar dagens situasjon.

Om usikkerheit

Det internasjonale klimapanelet (IPCC) nyttar fire utviklingsbaner for å skildre moglege framtidige utviklingstrekk i utslepp og arealbruk som følgje av ulike konsentrasjonar av klimagassar. Norsk klimaservicesenter har valt ut to av desse utsleppsbanene, sokalla «Representative Concentration Pathways» (RCP), som representerer ei framtid med høge utslepp (RCP 8.5) eller middels høge utslepp (RCP 4.5) for å lage framskrivingar for framtida. Her er det særleg uvisse knytt til befolkningsvekst, økonomisk utvikling, og utvikling av nye teknologiar. Våre fareindikatorar er sjølvsagt òg prega av denne uvissa.

Statistisk Sentralbyrå gjer framskrivingar for innbyggjartal og demografisk fordeling med omsyn til kjøn og alder for kommunane i Noreg fram til og med 2050. Framskrivingane om befolkningstal blir gjort med ulike kombinasjonar av føresetnadar om 1) fruktbarheit, 2) levealder, 3) innanlands flytting og 4) inn- og utvandring. Hovudalternativet brukar mellomnivået for alle dei fire komponentane og er det vi brukar for to av indikatorane for sårbarheit (men med usikkerheiter knytt til dei fire føresetnadane).

For dei andre to indikatorane for sårbarheit og for dei fem eksponeringsindikatorane gjer vi eigne framskrivingar, men på grunn av stor uvisse bør dette sjåast på som scenario, eller forteljingar om korleis situasjonen kan bli, dersom ei historisk trend held fram.

Alle berekningar av kva som vil skje i framtida er usikre, men scenario har likevel lenge vært brukt av planleggjarar og avgjerdstakarar til å analysere situasjonar der utfalla er usikre.

Særeigenheiter ved dei einskilde rangeringane

Nasjonal klimarisikorangering

Nasjonal klimarisikorangering blei første gang publisert i 2023. I 2024 publiserte vi ein oppdatert versjon. Her har vi utvida talet på indikatorar frå 12 til 17. I 2024 presenterte vi i tillegg data i tre tidsvindauge: Nær fortid (2000), nær framtid (2050) og fjern framtid (2100).

Nordland

Kartet viser kommunane i Nordland frå den nasjonale undersøkinga i 2023. I denne undersøkinga har vi brukt fire indikatorar for å representere ulike typar fare, tre indikatorar for å representere sårbarheit, fire indikatorar for å representere eksponering og fire indikatorar for å representere respons.

Troms

Det har vore eit ynskje om å inkludere ein fareindikator for skred. Klimaservicesenteret gir fylkesvise vurderingar for framtidig skredfare, men ikkje kart med modellerte framskrivingar for korleis klimaendringar vil endre framtidig skredfare. Det er dermed mangelfullt kunnskapsgrunnlag for dei geografiske forskjellane om framtidig skredfare og dermed noko vi ikkje inkluderer i vår vurdering av klimarisiko. Vi håper å kunne inkludere skredfare i framtidige vurderingar.

Tidlegare kommunerangeringar

Her kan du sjå Kommunerangeringa for 2023

Kommunerangeringa er utvikla av NORADAPT, Norsk senter for berekraftig klimatilpassing.

Klimarisiko